[Bukaeran adierazitako taldeek sinatutako adierazpena]. Europar Batasunak (EB) diskurtsoa aldatu du. 2008ko krisiaren ondoren, komunikabideek doikuntza, austeritatea eta egonkortasun planak bezalako terminoak errepikatzen zituzten. EBko erakundeak “diziplinatzeko” eta gure ustezko gehiegikeriak zuzentzeko beharrezko zorroztasunez zuzentzen ziren herritarrengana. Gaur egun, COVID‐19ren krisi bortitzaren ondoren, aurretik jasaten dugunari gainjarri zaiona, EBk askoz ere aurpegi atseginagoa irudikatu nahi izan du, eta zulotik ateratzen utziko digun euskarri gisa aurkezten du bere burua. Etorkizuneko planetan estimulu, erresilientzia edo trantsizio ekologiko eta digital bezalako hitzak errepikatuz…

Baina aurpegi berri horren atzean lehengo asmo berberak ezkutatzen dira: enpresa eta eliteen interesei men egitea langile‐klaseak are gehiago pobretzearen kontura.

Berehala bi neurri nagusi hauek iragarri ziren:

• Europako Banku Zentralak (EBZ) eta Europako Inbertsio Bankuak (EIB) enpresa handien zorra eta zor publikoa erostea.
• 2020rako eta 2021erako Egonkortasun Ituna bertan behera uztea. Honek zorpetzeko mugarik gabe pandemiaren kostuei aurre egiteko aukera ematen die estatuei.

Lehenengo neurriak enpresa handien zorrak arintzeko eta bankuak aberasten jarraitzeko balio izan du (Europako funtsen bitartekariak izaten jarraitzen baitute). Bigarrena, enpresen soldata‐ kostuei aurre egiteko (LETen azken helburua), estatuen zorra kontrolik gabe handitzearen kontura.

Epe ertain eta luzean kostuak herritarren bizkar gainean kargatuko dituzten bi neurri horien ondoren, EBren “giza aurpegiaren” koroaren harribitxia ezagutu dugu: Next Generation EU plana, “Inoiz finantzatu den pizgarri paketerik handiena“. Funts publiko mordoa da, eta publizitate neurrigabearen arabera, estatuen eta komunitateen esku jartzen da, ikerketa eta berrikuntza, trantsizio klimatikoa eta digitala eta pandemiak eragindako krisia berreskuratzea sustatzeko. Baina hemen doa kontatzen ez dutena:

1. Nola banatuko dira?

Oraingoz, Estatuko Gobernua eta Nafarroakoa ez dira oso argiak izan proiektuak aukeratzeko irizpideetan. Beti bezala, dirua tartean badago, sektore pribatuko bokalek (CEOE eta CEN patronalek) berehala adierazi diete administrazioei nola, zertarako eta nori finantzatu behar zaion. Halaber, aholkularitza‐enpresa handiek (Big Four) banaketaz arduratzea “iradoki” dute, kudeaketa publikoaren ustezko ezintasunaren aurrean.

Azken aldian, prentsak ingurumen‐harrapari handien ekimenen berri ematen du, hala nola Iberdrolarena eta Repsolena. Parke eoliko eta orubeak edo Nafarroako Ubidea bezalako makroproiektu bideraezinen berpizteaz ere hitz egiten da, enpresa pribatuetara diru publikoa bideratzeko ingurumena txikitzen baitute. Digitalizazioaren hedapenaz ere bai, gobernantza demokratikorik ez badago kontrol sozialerako eta baliabide publikoen monopoliorako mekanismo bihur baitaiteke. Nafarroan, Sodena (Nafarroako enpresa eliteei diru publikoa bideratzeagatik ikertua) izatea Europako funts horiek kudeatzeko ardura duena tentsio puntu gehigarria suposatzen du.

2. Funtsak jasotzeko baldintzak

Izan ere, argitara eman denez, Egonkortasun Plana berriz ezarri ondoren, funtsak aurrekontu‐doikuntzak abian jartzearen baldintzapean egongo dira, eta dagoeneko badakigu zertan datzan: osasuna,hezkuntza eta gizarte‐zerbitzuak bezalako zerbitzu publikoetan murrizketak, edo lan‐erreforma eta pentsioen erreforma berriak. Datozen hamarkadetako politika publikoetan esku‐hartze argia eta kaltegarria da, onartezina.

Argi dago lobby eta elite ekonomikoak “inoizko pizgarri sorta handiena” krisi honetara eraman gaituzten esku berberetan gera dadin antolatzen ari direla. Next Generation EU enpresa handienen zerbitzura dagoen Europa Batasuneko politiken beste urrats bat da. Gainera, baldintzapekotasuna argi dago, eta etorkizun hurbilean langile klaseak are gehiago prekarizatuko dira, diru publikoa esku pribatuetara aldatzearen kostuak euren bizkar gainean kargatuz.

Bien bitartean, bere garaian lehentasunezkotzat jo ziren konpromisoen berririk gabe jarraitzen dugu: ekoizpen‐eredua aldatzea, larrialdi klimatikoaren aurkako borroka, paradisu fiskalen aurkakoa, laneko desberdintasunaren eta prekarietatearen aurkakoa, NBEren Garapen Iraunkorreko Helburuekiko konpromisoa edo gero eta larriagoa den zor publikoaren arazoari behin‐betiko irtenbidea ematea.

60 urte baino gehiago dira ebidentzia zientifikoek erakusten dutela gure bizimoduak kolapsora garamatzala, eta dagoeneko pairatzen ari gara ondorio horietako batzuk. Eredu kapitalistak azkartu du planetaren suntsipen‐erritmoa, gero eta baliabide gehiago irentsi behar baititu 60ko hamarkadatik aurrera izan duen produktibitate‐galera konpentsatzeko. Next Generation EU programa sistema hori salbatzeko beste ahalegin bat baino ez da. Horregatik guztiagatik, ez da ulertzen aukera politiko askok, neoliberalenetatik hasi eta arlo sozial nabarmeneko batzuetaraino, bat egin dutela plan horiekin, ia kritikarik gabe, norabide‐aldaketa gero eta premiazkoago eta ausartago baten hausnarketa eta konpromisoa planteatu ordez.

Horregatik guztiagatik, dokumentu hau sinatzen dugunok erabat baztertzen dugu Next Generation EU plana eta berak dakartzan baldintzak: langile klasearen aurkako erreformak eta guztiz jasangaitzak diren proiektuak finantzatzea. Eredu sozioekonomikoaren benetako eraldaketara bideratutako alternatiba bat eskatzen dugu, non pertsonen eta herrien beharrak izango diren lehentasuna, aberastasun pribatuaren gainetik. Gainera, zerga‐erreforma justu eta solidario batetik datorren finantzaketa publikoa eskatzen dugu, eraldaketa horren kostua betikoen gain egon ez dadin.

Gure etorkizuneko apustuak honako ardatz hauek ditu:

• Behin‐betirako zor publikoaren arazoari irtenbidea ematea, kitatzeak bezalako neurriak ezarriz. Etorkizuneko belaunaldiak hipotekatzen ari gara arazo honi aurre ez egiteagatik.
• Osasuneko, zientziako, hezkuntzako, gizarte‐babeseko eta lurralde‐orekako inbertsio‐eta gastu‐diferentzialak konpentsatzea eta zuzentzea, gutxienez gure inguruko herrialdeen antzeko mailara iritsi arte.
• Funtsezko zerbitzuen izaera publikoa indartzea eta eremu estrategikoen kudeaketa publikoa berreskuratzea, hala nola energia, etxebizitza edo banka; izan ere, esparru horiek plangintza eta baliabide nahikoak izan behar dituzte egoera zail honi aurre egiteko.
• Ekonomia berri bat abian jartzea, ekosistemak leheneratzeko eta osasunarekin bateragarriak diren eta ingurumena errespetatzen duten ekonomia‐ eta kontsumo‐ jarduera berriak egiteko lanpostu berriak sortzeko gai izango dena.
• Kontsumitzeko eta ekoizteko modu berrietan inbertitzea, etorkizuneko ingurumen‐ eta gizarte‐kolapsoak zuzendu eta saihestuko dituztenak, arreta berezia jarriz herritarren prestakuntzan, pertsonen eta salgaien garraioan, elikaduran eta energia‐iturri jasangarrietan, ura, airea eta lurzorua zaindu eta erabiltzean, eta elikagaien eta ondasunen kontsumoan xahutzea ezabatzean.
• 2019an Nafarroako Parlamentuak sustatutako eta Nafarroako zenbait udalek babestutako Klima Larrialdietako Adierazpenaren arabera jardutea.
• Biztanleria eta jarduerak makrohiri handietan kontzentratzea saihestuko duen lurralde‐oreka lortzea, beste espazio batzuen desertifikazioa zuzenduz herritar guztientzako Gutxieneko Eskubideen Gutun baten bidez.
• Modu demokratikoan kontrolatutako digitalizazioa lortzea, haren abantailak aprobetxatzeko eta nahi ez diren ondorioak saiesteko.

Adierazpen hau sinatzen dutenak (momentuz, atxikimendu gehiagori irekia):

Langileen Sindikatuak:
CGT
ELA
LAB
STEE EILAS

Talde Ekologistak:
AHT Gelditu! Nafarroa
Ekologistak Martxan
Ecologistas en Acción de Tudela
Lizarraldeko Ekologistak Martxan
Lurra
Plataforma Urbasa-Handia Bizirik
XR – Iruñea

Elkarteak:
Asociación Lizarra Ciudad de Acogida
Attac Navarra Nafarroa
Fundación Sustrai Erakunde
Iruña Gerora
Martes al sol
Plataforma Papeles Derechos Denontzat
Urbizi Nueva Cultura del Agua

Talde Politikoak:
Ahora Navarra – Nafarroa Orain
Antikapitalistak