Nafarroako Gobernuak “Nafarroako Foru Komunitatean Ukrainako gerraren ondorio ekonomiko eta sozialei erantzuteko premiazko neurriak hartzen duena” Foru Lege Dekretua onartu du. Dekretu honek jasotzen dituen neurrietako batzuk aplikatzeak eragin eta kalte atzeraezinak ekar ditzake bai biodibertsitatearentzat, bai tokiko komunitateen bizitza eta jarduerentzat, jarraian ikusiko dugun bezala.
Dekretuaren I. tituluan hainbat neurri jasotzen dira “energia berriztagarrien instalazioak baimentzeko prozedurak eta izapideak sinplifikatzeko eta bizkortzeko”. Enpresei energia berriztagarrien makroproiektuen ingurumen-inpaktua aztertzea helburu duten tramite batzuei iskin egiteko aukera ematen dieten neurriak dira, batez ere poligono eolikoak eta fotovoltaikoak. Espainiako Gobernuak ere onartu zituen neurri horiek, arrazoi berberengatik.
Araudi berri hori premiaz onartu da, ondorioak behar bezala aztertu gabe, eta hori dela medio, murriztu egingo dira 75 MW-tik beherako parke eolikoen proiektu berrien eta 150 MW-tik beherako eguzki-parkeen ingurumen-analisiak. Eta bai Estatuko gobernuak bai Nafarroakoak legedi berria onartu dutenez, neurriak bi erakundeek tramitatutako proiektuei aplikatuko zaizkie, hau da, adierazitako neurriak baino txikiagoak diren guztiei, edo, bestela esanda, gehien-gehienei.
Neurri berrien eragina modu grafikoan ikusteko, Sustrai Erakuntza fundazioak azken urtean alegazioak aurkeztu dizkien mota horretako ehun proiektuei erreparatu diezaiekegu. Proiektu horiek tramitatzen ari dira jada, eta, beraz, neurri horiek ez dute eraginik izango, baina Foru Lege Dekretu berria aplikatzearen ondorioak ezagutzeko balio diezagukete. Ehun horietatik bi proiektu baino ez lirateke egongo, neurri horiei heltzeko ezarritako neurri-mugak gaindituko lituzketenak: Azkoiengo makropoligono fotovoltaikoa, udalerri horretan kokatua eta 370 MW-koa, eta Zarrakazteluko Aiko eta Atreo parke eolikoak, biak elkarren ondoan daudelako batera tramitatu direnak eta guztira 99 MW-ko potentzia dutenak.
Sustrai Erakuntzak alegazioak aurkeztu dizkien beste 99 proiektuak dekretu berriaren eraginpean egon daitezkeenen kategorian sartuko lirateke, orain aurkeztu izan balira. Neurri horiek izango duten ondoriorik garrantzitsuenetako bat proiektuen azterketa-denbora murriztea izango da, ingurumen-inpaktua aztertzeko, erdira murriztuz (foru arauaren 3.1 artikuluko b eta c artikuluak). Zalantzarik gabe, horrek eragotziko du proiektuaren azterketan informazio eta parte-hartze publiko egokia izatea. Kontuan izan behar da aurkezten diren proiektuak handiak direla, dokumentazio asko dutela aztertzeko, eta ingurumen-inpaktu handiak eta askotarikoak dituztela. Lan luze horrek behin baino gehiagotan behartu gaitu dokumentazioa aztertzeko epeak luzatzeko eskatzera, eta Gobernuak sistematikoki ukatu egin digu hori.
Baina horrek ez die azpiegitura horien definizioan parte hartu nahi duten pertsonei bakarrik eragingo. Ingurumen-inpaktua aztertu eta horri buruzko txostenak egin behar dituzten administrazio-organoei ere eragingo die, aipatutako artikuluan adierazten den bezala. Horrek ondorio larri bat ekarriko du: Administrazioak proiektuei buruz egiten dituen analisiak askoz pobreagoak eta azalekoagoak izango dira, eta txostenak kalitate askoz txikiagokoak. Kontuan izan behar da txosten horiek kritikoak direla proiektua ingurumenarekin bateragarria dela adierazterakoan.
Egoera hau gertatu da, adibidez, Aldane parke eolikoan, Urbasa Andia Parke Naturalaren ertzean kokatua, edo Templarios eta Tabar Mendilerroko proiektuetan, Alaitz eta Izko mendilerroen ingurune aberatsean kokatuak. Proiektu horietan eta beste batzuetan, badirudi garrantzi handikoa izango dela Landa Garapen eta Ingurumen Departamentuak egindako txostena, zeinaren arabera haren ingurumen-inpaktuari buruzko adierazpena “kontrakoa” dela esan baitu. Hala ere, azterketa hori egiteko denbora erdira murriztuko den egoera batean, dekretu berriak adierazten duen bezala, azterlan horiek ez dute sakontasun bera izango, eta ingurumen-inpaktuen funtsezko alderdiak alde batera utz ditzakete.
Arestian adierazitakoa larria bada, are larriagoa da dekretuan jasotako neurrien eta babestu nahi diren alderdien arteko koherentziarik eza. Dekretuaren zioen azalpenean, beharrezko trantsizio ekologikoa aipatzen da, eta are beharrezkoagoa dela, gerran parte hartzen duten herrialdeei erosten dizkiegun erregai fosil ugarien aurrean. Hala ere, frogatuta dago energia berriztagarriek oso konponbide gutxi ematen diotela gizateriak energia fosilarekin eta klima-aldaketarekin duen arazoari.
Nafarroan, energia fosilak 2020ko kontsumo energetikoaren %78,2 izan ziren, Nafarroako Gobernuaren azken balantze energetikoaren datuen arabera. Kontuan hartzen badugu energia berriztagarriak nagusiki elektrizitate moduan sortzen direla, eta hori Nafarroako energia-kontsumoaren %21,5 baino ez dela, ikusten dugu arazo larria dela kontsumitzen dugun energia-kantitate handia iturri fosiletatik berriztagarrietara aldatzeko. Horrela, gai horiek aztertzen dituen mundu zientifikotik ohartarazten digute energia berriztagarriekin gaur egun kontsumitzen dugun energia guztiaren %30-40 baino ezin dela estali.
Beharrezkoa da, beraz, Nafarroan egiten dugun energia-kontsumoaren murrizketarako bide ordenatu bati ekitea, gure txostenean aztertu dugun bezala: “Nafarroako energia berriztagarrien boom berria. Egoera, inpaktuak eta proposamen alternatiboak”. Ingurumen- eta gizarte-arrazoiak argiak dira: planetaren muga fisikoak, erregai fosilak eta bestelako materialak erauzteko gailurra gainditzea, ekosistemak eta atmosfera kutsatzea CO2 isuriekin, klima aldatzea, gerra ekonomikoak, desberdintasunak… Horrek guztiak produkzio-, kontsumo- eta jabetza-ereduak lehenbailehen eraldatzeko beharrera garamatza. Eta egoera horretan, energia berriztagarriek beren zeregina bete beharko dute, baina ez ekosistemen eta tokiko lurraldeen suntsiketan sakontzearen kontura.
