Sakanako Guaixe aldizkariak idatzizko elkarrizketa bat egin digu Sakana osoa zeharkatu nahi dituen linea elektrikoen bi proiektuei buruz. Proiektuetako bat Red Electrica Españolarena (REE) da, eta bestea Forestaliarena, eta ia ibilbide osoan paraleloak joango lirateke, bata bestetik 200 bat metrora. Hona hemen bidali zizkiguten galderen testua eta eman genituen erantzunak, gero erreportajerako erabili dituztenak. Uste dugu azalpen interesgarria dela bi linea horiek Sakanan dituzten inpaktuak ulertzeko, baina baita Nafarroa osoan ere.

Castejon/Muru Artederreta-Itxaso ez da proiektu berria, ezta?

Egungo proiektua Red Electrica Española (REE) enpresak egiten duen 3. proposamena da. Lehen proposamena gutxi gorabehera Tafallatik gertu jaio eta Gasteizen amaitzen zen. Geroago, Itxason amaitzen zen beste bat proposatu zuten, gaur egungoa bezalakoa, baina Lizarraldean barrena gehiago ibiltzen zen. Aurreko bi proiektuak herriaren oposizioagatik gelditu ziren, eta hala jaso da BOEn (2.1.12.2 puntua). Horien guztien helburua Ebroko Ardatzeko goi-tentsioko lineak Euskal Autonomia Erkidegoarekin lotzea zen, azken hori elektrizitatearen kontsumitzaile handia baita.

Zergatik egin nahi dute?

Proiektuaren eta Espainiako Estatuaren plangintza elektrikoaren arabera, linea hori beharrezkoa da haize- eta eguzki-energiako poligonoek sortutako elektrizitatea kontsumo-puntuetara eramateko, Abiadura Handiko Trena hornitzeko eta Frantziara elektrizitatea esportatzeko. Egin ezean, sistema elektrikoaren kostuak egungoak baino handiagoak izango liratekeela ere esan dute. Pentsa dezagun linea hau eraikitzeak ere kostu handiak dituela…

Horiek dira hasierako argudio berberak?

Denborarekin eta inguruabarrekin argudioak aldatuz doaz, baina proiektuak ia bere horretan jarraitzen du. Orain, energia berriztagarrien proiektu handiak garatzea erabaki dutenez, haiek aipatzen dituzte argudio gisa. Beste argudio batzuk mantentzen dira, AHTarena adibidez, tren konbentzionalak baino elektrizitate gehiago behar duen munstroa baita. Bitxia da, ordea, ez dutela aipatzen proiektu hau beti behar izan duten funtsezko arrazoia: Castejongo zentral termikoei, legez kanpokoei, elektrizitate gehiago ekoiztea eta EAEra eramatea ahalbidetzea. Orain arte, zentral horiek oso gutxi funtzionatu dute, eta horrela errentagarritasun handiagoa izatea nahi dute.

Tentsio altu guztiak berdinak dira? Hau da, egungo lineek eta aurreikusitakoek potentzia bera garraiatuko lukete?

Ez, linea berriak elektrizitatea eramateko gaitasun handiagoa izan nahi du. Horren beharraren argudioan diote Sakana zeharkatzen duten eta Nafarroatik Gipuzkoara elektrizitatea daramaten bi lineek, 220 kV-koak, ezin dutela beren gaitasuna handitu eta batzuetan motz geratzen direla. Eta horregatik ordezkatu nahi dituzte 400 kV-ko berria, argindar gehiago eramango lukeena. Beraz, linea handiagoa da, eta, horren ondorioz, dorre garaiagoak (80 metroko altueraraino) eta zabalak dira, eta ingurumenean eta osasunean eragin handiagoa dute.

Sustrai Erakuntza proiektu berriaren aurka dago. Zergatik?

Zaila da hitz gutxitan azaltzea. Europatik eta Espainiatik planteatzen duten energia-plangintzak gure energia-iturri gehienak berriztagarriak izatea lortu nahi du, baina gaur egun egiten dugun kontsumo erraldoia murriztea planteatu gabe. Horrek energia berriztagarri hori hartzeko instalazio handiez betetako planeta baterantz garamatza, eta goi-tentsioko linea handietara, zentralizatutako sorkuntza-puntu horietatik kontsumo-guneetara eramateko. Asmo hori gauzaezina da eta porrot egiteko bidean dago, baina planetako biodibertsitate guztia aurretik eramango du. Hala ere, berriztagarriak beste modu batera erabil litezke, modu sakabanatuan ezarrita, horiek batzeko behe-tentsioko linea elektrikoekin eta kontsumoen beharrezko beherakadarekin. Horregatik, garrantzitsua da herritarrek informazioa jasotzea eta berriztagarrien hedapen zentralizatuaren aurka egitea, eta bi borrokak batzea, goi-tentsioko lineen aurkako borroka historikoa eta proiektu berriztagarri handien aurkako plataformen berria.

Aldaketarik al dakar hasierako proiektuekin alderatuta?

Aurreko proiektuak, Sakana zeharkatzen zuenak eta oso antzekoa zenak, 220 kV-ko egungo 2 lineetako baten kalean jarri nahi zuen linea berria, eta bestea, Lizarrustitik igarotzen dena eta Gipuzkoako Aralarko Parke Naturalean sartzen dena, martxan mantentzen zuen. REEko arduradunen adierazpenen arabera, eta proiektuaren zati batzuetan esaten duenaren arabera, oraingoak egungo 2 lineak ezabatu nahi ditu, eta berriak ordeztu.

Zein lerro ezabatuko litzateke?

Egungo lineak ezabatzeko proiektua konplexua da, horietako bat (egungo 2 lineen zati ezberdinez osatua) martxan mantendu nahi duelako obra guztietan. Horrela, Lizarrustitik igarotzen den lineak (Orkoien-Itxaso I) martxan jarraituko luke obrak amaitu arte, eta gero, dirudienez, desegin egingo litzateke. Arakilen ere antzeko zerbait gertatzen da, Orkoien-Itxaso II martxan mantenduko litzateke, eta, gero, desegin egingo litzateke. Horrela, azkenean, Burunda eta Aranatzen egungo Orkoien-Itxaso I (Etxegaratetik ateratzen dena) dagoen linea berria geratuko litzateke, eta Arakilen Satrustegi mendilerroaren hegaletik jarraituko luke, ondoren Errotz eta Izurdiaga artean igaro eta Sakanatik Bizkai mendiaren gainetik ateratzeko.

Betiko kenduko litzateke?

Zati hori ez dago guztiz argi aurkeztu duten proiektuan. Testuan hainbat zantzuk adierazten dute obrak amaitu arte martxan egongo litzatekeen linea desmuntatzea airean geratzen dela. Hala, testuko hainbat lekutan, balizko desegiteaz hitz egiten dute. Horrela, Lizarrustitik doan linea berria eraiki ondoren martxan jarraitzeko aukera egingarria da, eta koherentea lehen REEk defendatzen zuenarekin eta plangintzetan planteatzen denarekin.

Dorre berdinekin jarraituko zenuke lerroa?

Linea berriak egungo lineen korridorea aprobetxatzen du zati batzuetan, baina ez beti. Leku horietan, lehenik kableak eta egungo dorreak kendu behar dira, eta gero berriak instalatu. Dorre berriak egungoak baino altuagoak dira, eta dorre gutxiago jartzen dira, gaur egun daudenen erdia gutxi gorabehera. Hala ere, altueragatik inpaktu handiagoa dute, baita segurtasun handiagoa behar dutelako, potentzia handiagoa dutelako eta, beraz, zuhaitzak kableetatik distantzia handiagora geratuko direla ziurtatzen delako ere.

Zer bilatuko duzue alegazioekin?

Gure ustez, beharrezkoa da REEk eta gobernu ezberdinek herritarrek proiektu horien aurrean dituzten kezkak ezagutzea. Beraz, partikularrek, elkarteek eta udalek alegazioak aurkeztea garrantzitsua dela uste dugu. Funtsezko une batean gaude energia kontsumitzeko moduari buruzko plangintzari dagokionez, eta, beraz, une egokia da eredu-aldaketa eskatzeko. Horregatik, edozein pertsonak eta kolektibok gure alegazioak deskargatu eta gure webgunean adierazten den bezala aurkez ditzake. Azaroaren 29ra arteko epea dago.

Noizko erantzunak?

Proiektu horiek motel tramitatzen dira, eta, beraz, urtebete edo bi atzeratu daitezke, epea ezarrita ez badago ere. Presaren araberakoa da. REEk 2025erako linea berria martxan izateaz hitz egin du, baina uste dugu horretarako presa handia izan behar dela eta ez dugu oso egingarria ikusten.

Bitartean, Forestalia izena ikasi dugu. Zer enpresa mota da?

Energia berriztagarrien boom berriaren inguruan sortzen ari diren enpresa berrietako bat da. Kasu honetan, Aragoi du jarduera-eremu, eta parke eolikoen proiektuak sustatzen ditu, baita lurralde horretan elektrizitatea ekoizteko zuhaitzak erretzen dituzten zentralak ere, elektrizitate hori Kataluniara eta EAEra esportatzeko azken helburuarekin. Antza denez, inbertsio-funts putre batzuek elikatu dute.

Energia berriztagarrien poligono handietan Aragoin sortutako elektrizitatea Arabara eta Bizkaira eramateko linea elektriko bat egin nahi duzu, ezta?

Antzeko hainbat proiektu dituzte, oso goi-tentsioko linea elektriko handiak (400 kV, REErena kasu), Kataluniara eta EAEra elektrizitate berriztagarria eramateko. Azken kasu horretan, bi proiektu aurkeztu dituzte, dakigula: biak Zaragozako probintzian jaiotzen dira, Nafarroatik gertu, eta horietako bat Erriberatik eta Errioxatik joaten da, Gasteizen amaitzeko, Jundizen. Besteak Nafarroa osoa zeharkatzen du, hein handi batean Castejonen hasi eta Itxason amaitzen den REEren linea elektrikoaren paraleloan. Eta Altsasun bi lerrotan banatzen da: bat Arabatik Gasteizeraino, eta bestea Gipuzkoatik Gatikaraino, Bizkaira. Proiektuetan argi adierazten ez duen arren, banaketa-puntua, instalazio handia izan daitekeena, Altzaniako mendian egongo litzateke, Altsasun. Proiektuan horri Altsasuko Nudo deitzen diote.

Eta zergatik egin nahi dute linea propio bat eta ez dute elektrizitatea banatzen REE sarearen bidez?

Ezin dute egin. Gai honen perbertsioa da Zaragozan, Ejea de los Caballerosetik gertu, kokatzen diren Forestaliako proiektu berriztagarriei Gasteizko REE sareari lotu zaizkiela, 179 eta 267 Km-ko distantziara, hurrenez hurren, hurbilen dagoen REE azpiestazioan eman beharrean. Lotura-puntua REEren funtzioa da, hark erabakitzen baitu ekoizle bat bere sarera nola lotu. Horregatik, REEk behin eta berriz esan duenean bere proposamena linea elektriko bakarrekoa dela, gezur hutsa esan duela egiaztatu dugu. Bi arrazoirengatik, lehen ere aipatu baitugu posible dela gaur egungo bat ez desegitea. Eta are garrantzitsuagoa dena, bere proiektua aurkeztu zuenean bazekielako Forestalíak beste paralelo bat aurkeztuko zuela, berak eman zizkiolako lotura puntu horiek.

Ez al da REEren eginkizuna elektrizitatea distantzia luzera eramatea?

Horixe! Hemen beste lege-iruzur bat aurkitzen dugu, Forestaliaren linearako prestatzen ari garen alegazioetan sartuko duguna, baina inplizituki REEren lineetan sartuta dagoena. Aukeratu duten ekoizpen-eredu berriztagarri zentralizatuarekin, enpresa sustatzaileak elektrizitatea distantzia handietara eramatera behartzen dituzte, eta enpresa horiek garraio-linea handiak eraikitzera bultzatzen dituzte.

Ez litzateke bikoizketa izango?

Bikoizketa bat da, eta oraindik ez dakigu nola integratuko duten garraio-linea pribatuen funtzio hori, ahalbidetzen badituzte. Inon ikusten ez den zerbait da. Ez du zentzurik.

Ez al dago planifikaziorik garraio elektrikoaren arloan?

Jakina, badago plangintza hori, eta oso garrantzitsua da, eta, gainera, bermatzailea da nolabait. Urrats batzuetan plangintza eta bere proiektuak iritzi publikoari aurkezten zaizkio, eta horren ondorioz, gaur egun REEk proposatzen duen linea bi aldiz bertan behera utzi da, esan dugun bezala. Hala ere, REErena baino askoz handiagoa den linea batek, Forestaliakoak, 30 egun eskas izango ditu jendaurrean, herritarrek eztabaida dezaten. Hori ez da plangintza!!

Zer ibilbide izango luke Forestaliako linea horrek?

Esan bezala, Forestaliako linea ia bere ibilbide osoan doa REE berriaren paraleloan. Maparen zenbait puntutan haien arteko distantzia neurtu dugu, eta Forestaliaren proiektuaren arabera, trazaduraren zati handi batean 100 eta 200 metro artean egongo lirateke bata bestetik. Beraz, bi lineekk batera, eta hain distantzia txikian, basoetan barneratuz, egungoak egiten duen bezala, orbain handia osatuko lukete lurrean, hesi efektu ikaragarria faunarentzat eta pertsonentzat.

Nola eragingo lioke Sakanari?

Bi linea elektriko berriak Sakana zeharkatuko lukeen beste proiektu lineal handi bat izango lirateke, azpiegitura hauez betetako haran estu bat: autobia, errepideak, tren konbentzionala, AHTren mehatxua… Horrela, faunarentzat eta gure mendien biodibertsitatearentzat ingurumen-inpaktu berri eta handia izango litzateke, desagertu beharko luketen zuhaitz kopuru handiagatik eta faunarengan eragingo lukeen hesi-efektuagatik. Gainera, tentsio oso altuko linea elektrikoek eragin negatibo garrantzitsuak dituzte pertsonen eta animalien osasunean, sortzen dituzten eremu elektromagnetiko indartsuengatik. Eta hori guztia gure bailarari inolako ekarpenik egiten ez dioten proiektu batzuetarako, gure sare elektrikoa elikatzeko balio ez dutenez, ez dute inolako azpiestaziorik hemen, autobide elektriko hauek ez dute inolako irteerarik Sakanan.

Zein puntutan dago Forestaliako proiektua?

Egia esan, poligono eolikoen hainbat proiektu dira, aipatu dugun linea elektrikoan bat egiten dutenak. Eta, beraz, horiei guztiei alegazioak jar dakizkieke, nahiz eta, esan dugun bezala, epeak laburragoak diren, eta horietako batzuk datorren astean amaitzen dira (azaroaren 23an). Hala ere, REEren lineari egindako alegazioetan Forestaliako linearen ondorioak ere sartu ditugu, eta, beraz, herritarrak horiek aurkeztera animatzen ditugu.