Joan den otsailaren 11n Diario de Noticias egunkarian María Chivite Nafarroako Gobernuko presidenteari egindako elkarrizketa argitaratu zen. Aste batzuk itxaron dugu, Gobernua sostengatzen duen alderdiren batek edo Chivite andrea buru duen gobernuko alderdi batek AHTren gaiari buruz adierazitakoa zalantzan jar zezan. Isiltasun publikoa eta izugarri argigarria.
Bada, Sustrai Erakuntza Fundaziotik uste dugu erantzun egin behar zaiela Nafarroako Gobernuak trenbidearen oraina eta etorkizuna gure lurraldean nola ikusten dituen moduari eta, egitez edo ez-egitez, AHTaren eraikuntza benetan zalantzan jartzen ez duten erakunde guztiei.
Chivite lehendakariak egindako baieztapenetako bat da Prestazio Handiko Trenerako geltokia (AHTren sinonimoa den marketin eufemismoa) ezin dela Tuterako erdigunean egon, gaur egungoa txikia delako eta 80 metroko trenak ezin direlako bertan sartu. Hirigunetik kanpo geltoki berri bat egitea, berak dioen moduan, ez da logikoa eta dirua xahutzea dakar. Eta hau justifikatzea oso txiste txarra da. Chiviteren erantzuna faltsua da, azken hamarkadetan merkantzia-tren luzeagoak igarotzen baitira Tuterako geltokitik. Egungo nasak luzatuz gero, nahikoa izango litzateke bidaiarientzako tren luzeagoetarako. Bestalde, egungo trenbidea eta azpiegitura desmantelatzeko aukeraren aurrean, Chivite presidenteak erantzun zuen ez zekiela, agian hurbilerako eta eskualdeetarako gera zitekeela, baina ez zekiela bi gauzak bateragarriak diren ala ez, eta gaineratu zuen: “Kontuan izan behar da Tuterako geltokiak Iruñeko geltokiak baino tren gehiago dituela“. Zertan geratzen gara? Tuterako geltokia ez al da txikia eta, hala ere, Iruñekoak baino tren zirkulazio handiagoa du?.
Ezer baino lehen, Chivite lehendakariari esan behar zaio irakur dadila 2019-2029 aldirako Nafarroako Tren Publiko eta Sozialaren proposamena, parlamentuko alderdi guztiek dutena, Sustrai Fundazioak merkantzien garraioari buruz egin dugun txosten batekin batera. Horietan erakusten da ez direla merkantziak garraiatzen eta ez direla garraiatuko Abiadura Handiko Trenean (AHT) edo Prestazio Handiko Trenean (PHT), biak ala biak, lepoko desberdinak dituen txakur bera baitira.
Egungo trenbidea, hobekuntzak eta bikoizketa barne, tren mota guztietarako prestatuta dago, merkantziak eta bidaiariak eramateko, herriak eta eskualdeak lotzeko eta distantzia luzeak egiteko. Beraz, dagoeneko badugu etorkizun iraunkorrago batera bideratzen gaituen garraio-azpiegitura.
Nafarroan aspaldi ez dago aldiriko zerbitzurik, Nafarroako gobernu guztiek uko egin baitiote horri, joan den mendeko 80ko hamarkadaren amaieratik gaurdaino Estatuko gobernuek egindako murrizketa eta ezabaketarekin batera: Espainiako Erresumaren aurrekontuak apalduz, azpiegitura abandonatuz eta trenbide-zerbitzu publikoko langileak gutxituz. Horren ordez, AVE / AHT / PHT lineak eraikitzeko apustua egin du. Ondorioz, tren konbentzionalaren aurrekontu publikoa hustu egin da, eta gaur egun 60.000 milioi eurotik gorako zorra du: astakeria bat. Xahutze horrekin batera, ustelkeria eta mordidak eta legez kanpoko komisioak (monarkia barne) izan dira nagusi, bai maila politikoan (monarkia barne), bai maila tekniko eta enpresarialean.
Orain, covid-19 edo EB Next Generation funts europarrekin, proiektu zaharkitu, zahar eta jasangaitzen ezarpena planteatzen zaigu, AHT kasu. AHT proiektu suizida bat da, eta bere alternatiba ez da trenak abiadura handian joateko gaur egungo trazadura osoa edo gehiena aprobetxatzea.
Arazoa da kolapsatzen ari den sisteman sakontzea, eta AHT horren parte baita: energia eta materialak xahutzea, hiperkontsumista, lurraldea desegituratzea, zerbitzu publikoak murriztea eta desegitea, kapital handien eta interes pribatizatzaileen zerbitzura.
Baditugu alternatibak: ekonomikoki bideragarriak, ingurumenaren aldetik jasangarriak eta gizartearen eta lanaren aldetik onuragarriak direnak; pertsona eta salgaientzako tren zerbitzu publiko batetik pasatzen direnak, hots, Tren Publiko eta Sozialetik. Gainerakoa txakur berberak dira, lepoko desberdinekin.
Sinatuta: Joseba Amenedo Oñate. Sustrai Erakuntza fundazioko kidea.
