Erdialdean eguzki-proiektu berriak izapidetzen dituzte, ingurumen-inpaktuari erreparatu gabe

Behin eta berriz salatu dugun bezala, gaur egun energia berriztagarriak biltzeko eta elektrizitatea bihurtzeko proiektuek izaera espekulatiboa dute. Modu opakuan garatzen ari dira, inolako plangintza demokratiko eta ekologikorik gabe. Enpresen onura esklusiboa baino ez da saritzen, herritarren beharren eta ingurumen-babesaren gainetik.

Krisi sozial, klimatiko eta ekologikoan onura kapitalisten irrikaren adibide kaltegarriak nabarmenak dira hainbat mailatan, bai planetarioetan, bai tokikoan. Gaur kasu berri bat dakargu lerro hauetara: hainbat enpresa Tafalla eta Erriberri inguruan muntatu nahian dabiltzan eguzki plaka fotovoltaiko poligono handiak.

Duela gutxi, Tafallako Juncal aintzira salbatzeko aukera iragarri genuen, azpiegiturez inguratua gelditzea saihestuz, alde batetik inguratzen zuen eguzki-plaken proiektuak Ingurumen Inpaktuaren Adierazpen negatiboa jaso baitzuen. Bada, azkenean badirudi proiektu horri ezezkoa eman zaiola, Nafarroako Gobernuko Industria Departamentuak baimena ukatu diolako. Ukatutako proiektuak aintziraren mendebaldeko nekazaritza-lurren 40 hektarea baino gehiago hartuko lituzke ¹.

Ukapen hori urtarrilaren 24ko Nafarroako Aldizkari Ofizialean jaso da. Baina modu berezian egiten zuen: eguzki-poligonoaren proiektua 5 proiektutan banatuta zegoen justifikaziorik gabe (1, 2, 3, 4, 5), eta, beraz, gutxienez nominalki 5 enpresa desberdin ziruditen. Dokumentazioan arakatuz gero, ordea, guztiak enpresa-talde berekoak zirela jakin zitekeen: Solarpack – Zelestra. Proiektu berriztagarriak hainbat proiektu txikiagotan zatitzea enpresa horien ohiko jarduera da, eta, horren bidez, haien onarpena erraztu nahi dute, haien benetako tamaina eta eragiten dituzten ingurumen-inpaktuak disimulatuz.

Bada, Juncal aintzira mehatxatzen zuen proiektu fotovoltaikoa ez da inguru horretan baztertu den bakarra. Aurreko egunean, urtarrilaren 23an, NAOk ezaugarri berak zituen eta aurrekoaren oso antzekoa zen beste proiektu baten ukapena ere argitaratu zuen. Ustez 5 eguzki-parke txikik osatzen duten beste poligono bat da, baina guztira 84 hektareako beste nekazaritza-azalera handi bat hartuko luke ². Kasu honetan, proiektua Miranda de Arga udalerrian kokatzen zen, Tafallako mugan bertan, eta Juncal mehatxatzen zuen lekutik 5 kilometro baino gutxiagora. Kasu honetan, sustatzaileak beste 5 enpresa ziren, guztiak Arena Green Power taldearen partaidetzarekin.

Erriberriko udalerrian, aurreko proiektuetatik oso gertu, ezaugarri berberak dituen beste proiektu bati “trabak” jartzen ari zaizkio. 4 parke txikiz osatutako beste eguzki-poligono bat da, eta guztira 34 hektarea baino gehiagoko nekazaritza-azalera hartuko luke ³. Kasu honetan, Nafarroako Gobernuko Ingurumen Departamentuak erabaki du, ingurumen-inpaktu handiak izan ditzaketenez, sustatzaileek sakonago aztertu beharko dituztela proiektuok. Kasu honetan, 3 proiektuen enpresa sustatzailea Rios Renovables da.

Ez da Erriberriko beste eguzki-proiektu fotovoltaiko handiaren kasua, Monte Planoren inguruneari eragingo liokeena, Santa Brigida izeneko eremuan. Toki horretan, Abeto New Energy enpresak, Progressum Energy enpresa-taldekoak, eguzki-poligono handi bat eraiki nahi du, 140 hektarea alor baino gehiago hartuko lituzkeena ⁴. Duela gutxi, Erriberriko herritarrak beste behin mobilizatu dira proiektu handi horren onarpena salatzeko.

Oro har, proiektu hauek guztiek ezaugarri komun bat dute: Sektorean ibilbide motza duten eta enpresa-talde handiek eta arrisku-kapitaleko funtsek modu espekulatiboan sortu dituzten enpresen proektuak dira. Enpresaren eta akziodunen poltsikoak gizentzeko berriztagarriak direla dioten energia-poligonoak instalatzen saiatzea da beti bere asmoa. Ez dute inolako errespeturik edo interesik ingurumenarekiko, ez eta haiek kokatuko liratekeen nekazaritza- edo baso-ingurunearekiko ere, eta herritarren sentimenduen eta nahien gainetik pasatzen dira.

Enpresa hauek, energía berriztagarrien iruzurrezko erabilera eginez, haiek proiektuek sortzen duten gizarte eta ingurumen inpaktuekiko mespretxua eta interes eza erakusten ari dira. Haien jokabidea ikusi besterik ez dago. Horren adibide eskandalagarria da Erriberriko Monte Planori eragiten dion eguzki-proiektua. Lehen Agrowind SL enpresak poligono eoliko bat jarri nahi zuen lursail berberetan kokatu nahi da, baina azkenean ez zen onartu, ingurumen-inpaktu handiak zituelako.

Eta, azkenik, Arena Green Power enpresa-taldea nola ari den lanean ikus dezakegu, Miranda Argako proiektua ukatu baitzioten, lehen esan dugun bezala. Bada, sustatzaile honek aurrekoen antzeko proiektu bat egitea eskatu du, kasu honetan Faltzesen ⁵, baina Tafallako udalerriaren muga berean, eta, beraz, Miranda de Argako aurreko kokalekutik 5 kilometro eskasera. Argi dago aurreko proiektuak eragiten zituen ingurumen-inpaktuak eta orain nahi dutena eragingo luketenak oso antzekoak izango direla, eta, beraz, Gobernuak egungoa ere baztertu beharko lukeela. Baina hori enpresari “berdin zaiola” dirudi, eta berriro saiatzen da.

Ikusten dugu, beraz, energia berriztagarrien proiektuak planteatzeko sistemak ez duela ez logikarik ez plangintzarik. Energía berriztagarriak negozioak egiteko erreklamazio soil bihurtzen ari da enpresendako. Onura pribatuen irrika, edozein preziotan, izan energia fosil zeinberriztagarrietan oinarritutakoa, jasaten dugun krisi sozial, klimatiko eta ekologikoaren jatorrian dago. Ekimen pribatua energia-trantsizioaren eragile gisa elikatzen jarraitzeak krisi hauetan sakontzea dakar. Plangintza demokratikoa eta ekologiko bat behar dugu. Ekimen pribatuari eta merkataritza-ekimenari kendu behar diegu borroka energetikoaren protagonismoa eta zuzendaritza.

Jule Goñi Montero eta Martín Zelaia García sinatutako iritzi artikulua, Sustrai Erakuntza fundazioaren kideak.