Gara egunkarian berriki argitaratutako erreportajea eta Atez bailaran gauzatutako proiektu fotovoltaikoari buruz eskuragarri dagoen informazioa irakurrita, eta hori Etxaurin aurkeztu duten proiektua konparatuz, hainbat ondorio atera ditugu, eta interesgarria iruditzen zaigu horiek partekatzea.

Instalazio fotovoltaikoaren jabetza

Norena da instalazio fotovoltaikoaren jabetza?

Argitaratutako artikuluan esaten da Udalak eta RTB enpresak Martín Ibarra dutela aholkulari, NUPeko ingeniaritza departamenduko irakaslea. «Azkenean, proiektuan parte hartzeko bi eredu gaitu dira: bata, arrisku eta erantzukizun pixka batekin, eta bestea, arriskurik gabe», azaldu du. Bigarren ereduan esaten digute plantaren emaitzetan parte hartzean datzala, jabe bihurtu gabe. Zenbat kilowatt eros daitezke? Martinek azaltzen duenez, «espekulaziozko edozein inbertsio geldiarazteko», etxe bakoitzak gehienez hiru kilowatt eros ditzake, 2.100€ inguruko inbertsio ekonomikoa. Garako artikuluak ez du azaltzen, baina Sustrai Eraikuntza Fundaziotik gaineratzen dugu urtean 150 eta 200€ arteko itzulera aldakorra egitea planteatzen dutela, instalazioaren onura ekonomikoen arabera. Artikuluan ere ez da erabat argi geratzen, eta horregatik merezi du argitzea formula horrek ez duela esan nahi norbaitek instalazioan 1, 2 edo 3KW “erosten” duenik, aitzitik partikularrek proiektua sustatzen duen enpresari mailegua emateko edo finantzatzeko formula bat besterik ez da. Kontua da enpresa sustatzaileari diru bat mailegatzea dirua itzul diezazun interes batzuekin.

Artikuluak ere ez du azaltzen, baina benetan instalazio fotovoltaikoaren zati baten jabe bihurtzen zaituen formula bakarra, hau da, elektrizitate-ekoizle bihurtzen zaituen formula bakarra, pertsonako 35.000 euroko gutxieneko partaidetzan datza 50 KWko instalazioa erosteko.

Instalazio fotovoltaikoaren bezeroak

Non salduko da sortutako energia elektrikoa?

Garako erreportajeak esaten du “energiaren prezioa epe luzera finkatuta gera dadin, PPA energia erosteko aldebiko kontratu bat sinatuko da proiektu honen bezeroekin, herritarrentzat, enpresa txiki eta ertainentzat… onuragarri izango dena”. Hizkuntza sinpleagora itzulita, energia normalean ordaintzen dugun prezioa baino pixka bat merkeago salduko dutela esan nahi dute.

Hala ere, horrek azterketa sakonago bat eskatzen du; izan ere, azkenaldian, Espainiako Estatuan makroproiektu fotovoltaikoendako behin eta berriz ari dira erabiltzen zuzeneko salmentako “PPA” negozio-eredu hori, kontsumitzaileari prezio zuzen bat adosten eta finkatzen saiatuz, elektrizitatea “Madrilgo energia-poltsan” saldu beharrean. Horren arrazoia da elektrizitatearen prezioa, egunaren erdiko orduetan (instalazio fotovoltaikoak ekoizten dutenean, hain zuzen ere) oso baxua dela “Madrilgo energiaren poltsan”. Eguzkia dagoenean hain prezio baxua izatearen arrazoia ordu horietan dagoen gehiegizko elektrizitateagatik da, hain zuzen ere boom-arengatik, hau da, makroproiektu fotovoltaiko gehiegi dagoelako.

Hainbat finantzazio irtenbide aplikatzen saiatzen ari dira, baina ekoizle handi asko errentagarritasun ekonomikoa bermatzen saiatzen ari dira PPA izeneko finantza-figura horren bidez. Izan ere, Espainia da azken urtean PPA kontratu gehien sinatu diren munduko tokia, ez hainbeste energia merkeago saltzeko, baizik eta makronegozioentzat nahiko errentagarria eta onuragarria den prezioa bermatzeko. Atezko proiektuan diotenez, energia PPA bidez erostea eskainiko digute, gaur egun Iberdrola, Acciona eta abar eskaintzen ari diren bezala, baina Atezen oraindik ez digute esaten ez prezioa ez salmenta-baldintzak. Ez dute ia informaziorik partekatzen horri buruz, baina badirudi azkenean Goiener kooperatibarekin kudeatuko dela sortutako energiaren salmenta, hau da, kooperatibak sinatu beharko duela PPA erosketa egiteko akordioa, eta gero berak aplikatu behar diela erosketa hori Goiener merkaturatzailearekin hala adosten duten bezeroei; nolanahi ere, ez prezioa, ez baldintzak, ez formatua ez dira oraindik publikoak.

Kontraesanak Etxauriko haranean

Garrantzitsuena alde batera utzita, hau da, Atez ibarreko energia-beharrak identifikatzea eta kuantifikatzea edo energia eta efizientzia energetikoa aurrezteko ekintzak lantzea, energia elektriko gehiago sortzen hasita, funtsezkoa da sakoneko irizpide bat izatea, landa-lurzoruan elektrizitatea sortzeko industria-jarduera gehiago martxan ez jartzeko.

Hala ere, ziurtzat emanaz, nahiz eta ez dakigun, aurreko guztia lasaitasunez eta sakontasunez landu izan dela denboran zehar, ondorioztatzen bada elektrizitatea sortzeko proiektu bat abian jartzea beharrezkoa zela bai ala bai, aitortu behar da Atezko proiektuak bi elementu positibo izan ditzakeela, lurraldean zehar bultzatzen ari diren beste proiektu mota batzuen aldean:

• Alde batetik, 1,4MWko bi futbol-eremuren dimentsionamendua, beharretara egokitua edo ez, ez dirudi tamaina zuzenean espekulatiboa denik.
• Bestalde, nahiz eta kokapena ez den egokiena, landa-lurra erabiltzen delako; behintzat, ez da ingurumen-balio handiko kokapena.

Kasu honetan, bi elementu hauei dagokienez behintzat, badirudi EH Bildu alderdi politikoa saiatu dela Bizigintza ponentzia betetzen, Etxauriko Haitzetan edo Sarbilgo mendilerroan ez bezala, non Bizigintza ponentziarekin kontraesanak justifika ezinak diren.

Bizigintzak trantsizio ekosoziala sustatzen du, lurralde-plangintzan, tokiko parte-hartze eraginkorrean, energia-azpiegituren jabetza publikoan/komunitarioan, eskala txiki/ertainak lehenestean (1 – 5 MW-ko potentziako instalazio fotovoltaikoen aipamen esplizituarekin) oinarritutakoa.

Sarbil proiektua enpresa pribatu batek (Sarbil Eguzki S.L.) sustatutako makrofotovoltaiko bat da, 45 MWko potentzia eta 80 hektareako (100 futbol-zelai) industria-jarduerarekin, ingurumen-balio nabarmen handiko landa-lurretan. Tamaina funtsezkoa da, ingurumen- eta gizarte-inpaktuak ez direlako tamainarekiko proportzionalak, tamainarekiko esponentzialak direlako.

Bizigintzak tarteko mailako lurralde-plangintza bat eskatzen du, “leku optimoak” identifikatzeko eta hedapen ordenatua bermatzeko, baita eskualdeetan eztabaida parte-hartzaileak ere, berriztagarriak non kokatu behar diren erabakitzeko.

Sarbil proiektua ekimen pribatuko espediente baten bidez aurkeztu da, 800 metroko altueran leudekeen 100 futbol zalai izanik. Interpretatu behar al dugu EH Bildu alderdiaren egiturak, lurralde plangintza egin ondoren, kokapen hori “optimotzat” jo duela? Argi dago hori defendaezina dela eta funtsezko kontraesana dela. Jakina eta agerikoa da errentagarritasun ekonomikoagatik bakarrik aukeratu dela leku hori.

Bizigintzaren arabera, berriztagarrien hedapena helburu anitzekoa izan behar da, ekosistemen kontserbazioa eta berreskurapena bermatzea eta lekuen balio naturala kontuan hartzea helburutzat dituena.

Etxauriko Haitzak edo Sarbilgo mendilerroa paisaia-balio eta balio natural nabarmena duen eremua da, Hegaztientzako Babes Bereziko Eremu (HBBE) baten ondoan dagoena eta galtzeko arriskuan dauden espezieekin oreka delikatuan dagoena, hala nola bonelli arranoa. Sentsibilitate handiko natur gune batean planteatzen da, paisaian eta habitatetan inpaktu esanguratsuak lituzkeena.

Bizigintzak tokiko komunitateen parte-hartze eraginkorra eskatzen du energia-azpiegiturak dituzten lurraldeentzako konpentsazio-mekanismoetan eta erabakietan.

Sarbilen proiektua herritarrei informazioa ezkutatuz kudeatu da ia bi urtez, gaur egun ez dute aurreproiektua argitaratu edo ikusteko aukerarik ere eman, EH Bilduren izenean egindako kudeaketak ere ezkutatu egin dira, non publikoak izan ez diren bi bilera bakarrik antolatzeko gai izan diren, ateak itxita, pertsona gutxi batzuentzako gonbidapen esklusiboarekin. Parte-hartzea alegazio formalen eta derrigorrezkoen aldira mugatzen da, indarrean dagoen legeriaren ondorioz, eta, beraz, kontraesanean legoke Bizigintzaren ikuspegiarekin.

Etxauriko Haitzetan planteatutako proiektua, Atez haranean egindakotik guztiz desberdina, espekulatzailea da argi eta garbi, eta ez dago Etxauriko haranerako pentsatuta, ezta dimentsionatuta ere, eta ingurumen-balio handiko landa-lurzoru batean planteatuta dago.

Etxauriko Haitzetan, proiektuak duen dimentsio espekulatiboa dela eta, errentagarritasun ekonomikoa bermatzeko energia elektrikoaren unitate kopuru handiak saldu beharko dituzte, eta ez Etxauriko bailaran preseski. Salerosketa-akordio hauek lortzeko, kontsumitzaile handiak bilatu beharko lituzkete salmenta arintzeko, beste edozein produkturekin bezala, kontsumitzaile pribatuekin edo publikoekin, hala nola Iruñerriko Mankomunitatearekin, Iruñeko Udalarekin edo antzeko beste batzuekin.

Udalak sinatu eta argitaratutako hitzarmenean esaten denez, “Nafarroan ekoizten den energia berriztagarri ia guztia enpresa pribatuek kudeatzen dute. Herritarrek ez dute ez hitzik ez botorik “. Hala da, kasu honetan erabat ados gaude baieztapen horrekin. Sarbilen diseinatutako makroproiektu fotovoltaikoa honen adibide da, enpresa pribatua eta negozio-gizonak, finantza-produktu bat planifikatuz eta Etxauriko haraneko lurraldearen kudeaketari buruzko aldebakarreko erabakiak hartuz, eta auzotarrei ahotsa eta botoa emateko aukerarik eman gabe, baina kasu honetan berritasun batekin: alderdi politiko jakin baten egituraren bultzada eta konplizitatearekin, kasu honetan EH Bildurena, nahiz eta beste edozein izan litekeen. Hau bai dela berritasun handia.